Zanalizuj znaczenie motywu pracy w wybranych utworach polskiego pozytywizmu i Młodej Polski. [1]

Praca: ciężka, mozolna, wyczerpująca, źródło niebezpieczeństwa i wyzysku, ale też powołanie, idea, pasja, powinność, misja, posłannictwo. 

Literatura podmiotu: części 1 – 4 
1. Konopnicka Maria, Dym,
2. Prus Bolesław, Powracająca fala,
3. Żeromski Stefan, Ludzie bezdomni,
4. Żeromski Stefan, Siłaczka.

1.  Maria Konopnicka – Dym

Maria Konopnicka w noweli  Dym  opisuje warunki życia matki i Marcysia, który był zatrudniony w fabryce jako kotłowy.

W ciągu dnia przysługiwała mu króciutka przerwa na obiad, więc praktycznie wiele godzin przebywał w wyczerpującej i graniczącej z wyzyskiem pracy.

Matka bardzo troszczyła się o Marcysia.

Z powodu biedy i braku możliwości zapewnienia wystarczającej ilości jedzenia dla dwojga z czystym sumieniem przyznawała sobie takie porcje, które pozostały, gdy syn najadł się do syta.

Ta lapidarna informacja świadczy o wielkiej miłości matki do syna, która miała świadomość, że do wykonywania takiej ciężkiej, mozolnej, wielogodzinnej pracy Marcyś musi mieć po prostu dużo siły.

Sama także wykonywała drobne prace, ponieważ chociaż w minimalnym stopniu próbowała przyczynić się do polepszenia ich bardzo trudnej sytuacji materialnej.

Jedyną rozrywką i przyjemnością matki było obserwowanie wydobywającego się z fabrycznego komina dymu. Po jego kształcie i kolorze potrafiła sobie wyobrazić, co jej ukochany syn właśnie robi, ponieważ dym intensywniej ulatniał się z komina, gdy Marcyś dorzucał węgla.

Pewnego dnia matka usłyszała straszny huk i dowiedziała się, że jej dziecko nie żyje, bo w kotłowni nie było żadnych zabezpieczeń. Tytułowy dym często w oczach matki przybierał różne kształty, a po jego śmierci „ długie jeszcze potem lata siadywała w tym samym okienku, patrząc osowiałym, mętnym wzrokiem na fabryczny kmin, z którego biły w górę sine słupy dymu. Dym ten wszakże nie przybierał już teraz dawnych rozlicznych kształtów, tylko zawsze zamieniał się w mglistą postać jej drogiego chłopca”.

cdn

Różnorodne ujęcia motywu rycerza w wybranych tekstach literackich. [4]

Konrad Wallenrod   Adama Mickiewicza

Literatura podmiotu: części 1 – 4

1. Homer, Iliada,

2. Mickiewicz Adam, Grażyna,

3. Mickiewicz Adam, Konrad Wallenrod,

4. Pieśń o Rolandzie.

4.  Adam Mickiewicz – Konrad Wallenrod

Tytułowego bohatera swojej powieści poetyckiej Adam Mickiewicz wykreował na czternastowiecznego rycerza, który miał burzliwe dzieciństwo, ponieważ został porwany przez Krzyżaków.

Nazywany też Walterem Alfem Konrad Wallenrod dzięki Halbanowi czuje się Litwinem i przeżywa wielki konflikt wewnętrzny, bo musi dokonać wyboru pomiędzy honorem a podstępem.

Przyczyną rozterek Konrada Wallenroda jest przekonanie, że potężni Krzyżacy pokonają Litwinów w uczciwej walce. Jedyna droga, która mogłaby odwrócić losy bitwy na korzyść Litwy to zdrada.

Konrad Wallenrod po wyniszczającej walce ze sobą i po opuszczeniu ukochanej żony zostaje Wielkim Mistrzem. Zrobił to wyłącznie po to, żeby doprowadzić do klęski Zakonu.

Takie zachowanie oznacza złamanie rycerskiego kodeksu i nie może pozostać bez konsekwencji. 

Krzyżacki Sąd Kapturowy skazał bohatera na karę śmierci, ale nie zdążył jej wykonać, ponieważ Konrad Wallenrod popełnił samobójstwo.

Podobnie jak Grażyna wybrał śmierć, ale kierował się innymi pobudkami. 

O ile Grażyna poświęciła życie w celu ratowania honoru męża, o tyle Konrad Wallenrod swoje dobre imię rycerza, honor i chwałę złożył w ofierze narodowi i ojczyźnie.

Dodajmy jeszcze, że w tej walce z własnym sumieniem i z Krzyżakami jest osamotniony i tylko w rozmowie z Aldoną po stokroć przeklął godzinę, w której musiał podjąć decyzję o zachowaniu niegodnym rycerza.

Pomimo złamania przez Konrada Wallenroda rycerskiego kodeksu podziwiamy jego hart ducha, silną wolę, bohaterstwo i gorący patriotyzm.

 

Następny motyw:   Praca

Różnorodne ujęcia motywu rycerza w wybranych tekstach literackich. [3]

Grażyna   Adama Mickiewicza 

Literatura podmiotu: części 1 – 4 

1. Homer, Iliada,
2. Mickiewicz Adam, Grażyna,
3. Mickiewicz Adam, Konrad Wallenrod,
4. Pieśń o Rolandzie.

3.  Adam Mickiewicz – Grażyna

Zgodnie z zasadami średniowiecznego kodeksu rycerskiego postępuje tytułowa bohaterka powieści poetyckiej Adama Mickiewicza.

Grażyna stanie do walki ze znienawidzonymi Krzyżakami, którzy są zakłamani i obłudni, a przecież nazywają siebie rycerzami.

Rycerzami, którzy fałszywie głoszą, że nawracają pogan na chrześcijaństwo i chociaż na ich płaszczach widnieje znak krzyża, podstępnie napadają niewinnych ludzi, okradają ich, siejąc spustoszenie i śmierć.

Wśród takich złoczyńców i wrogów ojczyzny Litawor chciał szukać sojuszników przeciwko Witoldowi. 

Mąż Grażyny nie słucha ani jej, ani Rymwida, którzy za wszelką cenę pragną uchronić księcia przed zdradą wobec ojczyzny i brata, uświadamiając mu niegodziwość potencjalnych sprzymierzeńców.

Rymwid podkreśla, że Krzyżacy są chciwi, żądni władzy, podstępni i na pewno ich pomoc nie będzie bezinteresowna. 

Argumenty nie trafiają do zawziętego Litawora, więc Grażyna podejmuje decyzję o potajemnym ratowaniu honoru męża.

Ubrana w jego zbroję staje do walki z Krzyżakami, co oznacza dla niej pewną śmierć, ponieważ nie może nawet udźwignąć miecza. Niezłomna Litwinka umiera na polu bitwy, a gdy jej ciało pali się na stosie, Litawor rzuca się w płomienie.

Ta zdolna do najwyższych poświęceń „niewiasta z wdzięków, a bohater z ducha” zamiast paktowania z wrogiem ojczyzny wybrała śmierć, a poświęcony jej utwór to z jednej strony pomnik wystawiony bohaterskiej kobiecie, z drugiej natomiast wizerunek rycerzy niegodnych tego miana.

cdn

Różnorodne ujęcia motywu rycerza w wybranych tekstach literackich. [2]

 Pieśń o Rolandzie

Literatura podmiotu: części 1 – 4

1. Homer, Iliada,

2. Mickiewicz Adam, Grażyna,

3. Mickiewicz Adam, Konrad Wallenrod,

4. Pieśń o Rolandzie.

Pieśń o Rolandzie

Roland jest nie tylko bohaterem literackim, lecz także postacią historyczną, a opiewający jego czyny utwór jest znany pod nazwą chanson de geste.

Idealny, średniowieczny rycerz był oddany Bogu, królowi i ojczyźnie, czemu najwierniejsze świadectwo daje   Pieśń o Rolandzie.

Treść utworu nawiązuje do wyprawy Karola Wielkiego do Hiszpanii, gdzie pieczę nad tylną strażą powierzono Rolandowi, który zginął z całą armią za władcę i „słodką Francję” pojmowaną jako włości suwerena.

Będący wzorem doskonałego rycerza Roland bohatersko walczy z niewiernymi i w obliczu zbliżającej się klęski ma poważny dylemat. 

Mógłby – za sprawą cudownego rogu – wezwać Karola na pomoc, ale zbyt długo podejmował decyzję i wszyscy zginęli.

Roland jako chrześcijanin walczył w obronie wiary, toteż przed śmiercią modli się do Boga i oddaje Mu rękawicę, wykonując tym samym gest lennika. 

W agonii dociera do najbliższego wzgórza, żeby skierować głowę w stronę Hiszpanii na znak, że umiera niepokonany, a po śmierci – obrońcę wiary – archanioły zabierają do raju.

Niezwykle silna więź łączy rycerza z jego bronią i koniem. 

Miecz nie jest bynajmniej zwykłym przedmiotem, często posiada imię oraz osobowość i podobnie jak Durendal Rolanda umiera wraz z rycerzem, ponieważ jest mu wierny, bezgranicznie oddany i nie może trafić w ręce wroga.

cdn

Różnorodne ujęcia motywu rycerza w wybranych tekstach literackich. [1]

Herosi i obrońcy, zdolni do wszelkich poświęceń patrioci, kłamliwi Krzyżacy, czyli o tym, kto zasługuje na miano rycerza.

Literatura podmiotu: części 1 – 4

1. Homer, Iliada,

2. Mickiewicz Adam, Grażyna,

3. Mickiewicz Adam, Konrad Wallenrod,

4. Pieśń o Rolandzie.

1. Niezwyciężony heros antyczny – Achilles oraz bohaterski obrońca Troi – Hektor

Achilles, zanim pojawił się na polu walki pod Troją, był znany ze swojego dumnego, nieugiętego charakteru i dlatego może funkcjonować jako archetyp niezwyciężonego, antycznego rycerza.

Jest straszny dla wrogów, wśród których nawet widok jego zbroi budzi lęk i popłoch.

Do najdzielniejszych obrońców Troi należy Hektor. 

Pokonał w walce przyjaciela Achillesa – Patroklosa. 

Rozzłoszczony syn Tetydy pragnie zemsty i wyzywa na pojedynek Hektora, który ma świadomość, że stanie do nierównej potyczki, a mimo to przyjmuje wyzwanie.

Dzielny obrońca Troi wie doskonale, że jedynym niezabezpieczonym przez wody Styksu miejscem, w które mógłby ugodzić Achillesa, jest jego pięta. 

Zdaje sobie ponadto sprawę z tego, że szanse na pokonanie Achillesa są znikome, ponieważ ciało syna morskiej bogini jest odporne na wszelkiego rodzaju ciosy. 

Tuż przed pojedynkiem Hektora  ogarnia jednak lęk i trzykrotnie okrąża mury Troi, w czym towarzyszy mu Achilles. 

Toczący się między rycerzami pojedynek na dzidy i miecze ma dramatyczny przebieg, a do poczynań walczących wtrącają się bogowie. 

Po stronie Achillesa stanęła Atena, a Hektorowi pomaga Apollo, ale tylko do momentu, dopóki los obrońcy Troi nie spadł do Hadesu. 

Bogowie opuścili Hektora, ponieważ Zeus decyzję o zwycięstwie jednego z rycerzy powierzył znajdującym się na wadze szalom. Świadomy zbliżającej się śmierci Hektor zachowuje się z godnością i nie prosi Achillesa o darowanie życia.

cdn

„Młodzi” i „starzy” – przedstaw różne sposoby pokazywania pokoleniowych konfliktów w literaturze. [4]

Buszujący w zbożu   Jerome'a Davida Salingera

Literatura podmiotu:  części 1 – 4

1. Mickiewicz Adam, Dziady cz. III,

2. Mickiewicz Adam, Romantyczność,

3. Kuncewiczowa Maria, Cudzoziemka,

4. Salinger Jerome David, Buszujący w zbożu.

4.  Jerome David Salinger – Buszujący w zbożu

Przeciwko “starym” występuje szesnastoletni Holden, który jest głównym bohaterem mikropowieści  Buszujący w zbożu  Jerome'a Davida Salingera. 

Powody jego spontanicznego buntu wynikają z odrazy do obłudy i zakłamania wszechobecnego w świecie dorosłych. 

Chłopiec ma skłonności do zamykania się w sobie, jest wrażliwy i obdarzony dużą fantazją.

Mieszkający w Nowym Jorku rodzice są zamożnymi ludźmi i dlatego Holden uczęszczał do ekskluzywnej szkoły w Pensylwanii, z której został usunięty, ponieważ nie osiągnął w nauce wymaganych wyników. 

Zanim informacja o wydaleniu ze szkoły dotrze do rodziców, upłyną dwa dni i ten czas Holden przeznacza na samoedukację.

Wynajmuje pokój w obskurnym hotelu w Nowym Jorku, włóczy się bez celu po ulicach i w tajemnicy przed rodzicami odwiedza w nocy siostrę. W czasie następnego spotkania z Phoebe szesnastolatek rezygnuje z zamiaru wyjazdu na zachód i oboje wracają do domu.

Holden jest rozgoryczony i rozczarowany przenikaniem do świata dorosłych. Zdecydowanie przecenił swoją psychiczną odporność i popadł w depresję. Był zbyt „młody” i niedojrzały, żeby wtajemniczać siebie w labirynt przeżyć i doznań „starych”.

Wskutek nerwowego załamania przebywał w sanatorium w Kalifornii, żeby odzyskać wewnętrzną równowagę i spokój. Dwa dni wolności dostarczyły mu bowiem dramatycznych doznań i odkryć, o których rozmyśla w okresie rekonwalescencji. 

Następny motyw:   Rycerz