Motyw marności i śmierci w literaturze polskiej i obcej. [1 – część 4]

Dżuma  Alberta Camusa   

Literatura podmiotu: części 1 – 4 
1. Camus Albert, Dżuma,
2. Dąbrowska Maria, Noce i dnie, t. 1,
3. Mann Tomasz, Buddenbrookowie,
4. Naborowski Daniel, Krótkość żywota, Marność.

4.  Albert Camus – Dżuma

Dżuma  Alberta Camusa  przynosi szereg refleksji na temat sensu istnienia i wartości ludzkiego życia, a pretekstem do ich wyrażenia staje się śmiercionośna zaraza. 

Pisarz umieścił akcję powieści w odizolowanym od świata Oranie i przeprowadził wnikliwą analizę zachowań i postaw wielu ludzi w sytuacji zagrożenia. 

Pokazał również, że wraz z pogarszającymi się warunkami życia, pod wpływem doznanych przeżyć niektórzy ludzie diametralnie zmieniają swoje wcześniejsze przekonania. Do takich osób należy chociażby ojciec Paneloux , który w czasie pierwszego kazania przekonywał mieszkańców Oranu, że zaraza jest zesłaną przez Boga karą za ich grzechy.

W ujęciu francuskiego egzystencjalisty śmierć została potraktowana jako nieuleczalna choroba, ale przebieg tej choroby porażał okrucieństwem. Ci, którzy zarazili się dżumą, konali w koszmarnych męczarniach, a lekarze wobec ich cierpienia po prostu byli bezradni. 

Ojciec Paneloux natomiast stracił wiarę w boską sprawiedliwość, gdy był świadkiem śmierci niewinnego dziecka. Dżuma atakowała i zabijała bez żadnej zasady, siejąc wśród mieszkańców Oranu paniczny strach i przerażenie. Z powodu masowego charakteru i niewyobrażalnego cierpienia odbierała ludziom wiarę w sens istnienia. 

Bezbronność człowieka wobec zarazy musi przynosić dramatyczne konsekwencje i dlatego ojciec Paneloux stracił wiarę w boski ład, co z kolei przyczyniło się do utraty woli życia.

Duchowny nie wierzy już, że świat został oparty na boskiej dobroci i harmonii, skoro wszędzie obserwuje wszechogarniający chaos i wszechobecną śmierć, która przychodzi nieproszona, podstępnie atakuje i chyba w XX wieku zamieniła swoją kosę na automatycznie porażającą machinę. 

Ojciec Paneloux umiera, a kurczowe trzymanie przez niego krucyfiksu można by zinterpretować jako próbę ucieczki od myśli, że świat jest pozbawiony sensu i boskiej opieki. W odróżnieniu od duchownego doktor Rieux podejmuje niekończącą się, nieustanną walkę z epidemią dżumy i usiłuje leczyć nieuleczalne.

Dlaczego to robi?

Jest to z jego strony nie tylko swoisty rodzaj buntu przeciwko absurdowi istnienia, lecz także wyraz przeświadczenia o własnej wartości. Jako człowiek i lekarz uważa bowiem, że nie ma prawa zgodzić się na dżumę, a jego obowiązkiem jest niesienie pomocy chorym pomimo tego, że wiele razy przekonał się o swojej bezradności i nieskuteczności medycznych środków.

Doktor Rieux głęboko wierzy, iż człowiek powinien odnaleźć w sobie sens istnienia, skoro w otaczającym go świecie panuje nieład i dysharmonia, a wszystko kończy się śmiercią, co – według Camusa – świadczy o absurdalności ludzkiej egzystencji. Jednak wartość człowieka – zdaniem pisarza – polega na tym, że znajduje w sobie siłę na podejmowanie walki ze śmiercią.

Następny wpis: Zaprezentuj wizerunki Polaków, odwołując się do wybranych utworów literackich. [całość + literatura przedmiotu + konspekt]