Żydzi – literackie kreacje. [3]

Meir Ezofowicz  Elizy Orzeszkowej

Literatura podmiotu: części 1 – 4

1. Konopnicka Maria, Mendel Gdański,

2. Orzeszkowa Eliza, Meir Ezofowicz,

3. Prus Bolesław, Lalka,

4. Słowacki Juliusz, Ksiądz Marek.

3.  Eliza Orzeszkowa – Meir Ezofowicz

Tytułowy bohater utworu Elizy Orzeszkowej jest młodym człowiekiem, pochodzi z żydowskiej, kupieckiej rodziny i mieszka w małym miasteczku. 

W tej samej miejscowości żyją również konserwatywni, ortodoksyjni rabini, którzy kategorycznie przestrzegają zasad funkcjonowania w diasporze.

Polegały one na ścisłym izolowaniu hermetycznie zamkniętej społeczności żydowskiej od polskich mieszkańców. Wychowany w rodzinie o racjonalistycznych i postępowych tradycjach Meir Ezofowicz nie zgadzał się na takie ograniczenia i stał się niepokornym bojownikiem idei zbliżenia. 

Za swoją działalność zostaje przez rabinów wyklęty i skazany na opuszczenie miasteczka. Rodzi się więc pytanie, czy można wyciągnąć wniosek, że przegrał samotną walkę?

I tak, i nie.

Meir w pewnym sensie ponosi klęskę, jeżeli za punkt wyjścia przyjmiemy zerwanie społecznej więzi. Z drugiej jednak strony odnosi moralne zwycięstwo co najmniej w dwóch bardzo ważnych aspektach. 

Patriarcha rodziny, dziadek Saul, mądry, spokojny, szanowany i odważny starzec pobłogosławił młodego buntownika przed wygnaniem.

Dostrzegł bowiem, że w jego otoczeniu wśród części żydowskiej społeczności pojawiły się niepokoje i nieujawnione pragnienia dotyczące zminimalizowania kulturowych różnic między Polakami i Żydami. 

Meir wykazał niezwykłą wręcz śmiałość, podejmując próby przekroczenia granic diaspory, wyrwania się z ortodoksyjnego stylu życia i tym naraził się na karę rabinów. 

Drugi aspekt zwycięstwa Meira sprowadza się do poparcia wśród młodych towarzyszy, jego współwyznawców, którzy (chociaż posłuszni i pokorni) zarzucili rabinowi Todrosowi, że źle postąpił, wyklinając Ezofowicza.

Utwór Elizy Orzeszkowej wiernie oddaje żydowską kulturę i obyczajowość. Autorka rozważa ponadto kwestię określenia sytuacji Żydów w polskim społeczeństwie. 

Wykreowała ich bowiem na ludzi, którzy mimo odrębnego sposobu życia i religijnych obrzędów zasługują na bliższe poznanie, ponieważ tak samo jak Polacy kochają, cierpią, pracują, pielęgnują tradycje i humanitarne wartości.

 cdn