Sposoby kreowania natury w poezji. [1]

Natura (krajobraz, pejzaż) do XIX wieku stanowiła jedynie ozdobny dodatek do zobrazowania postaci lub sytuacji. Dopiero romantycy potraktowali przyrodę jako autonomiczny, tajemniczy, nastrojowy i mistyczny element utworu.

Literatura podmiotu: części 1 – 4

1. Goethe Johann Wolfgang, Król Olch,

2. Mickiewicz Adam, Stepy akermańskie,

3. Mickiewicz Adam, Świteź,

4. Tetmajer Przerwa Kazimierz, Melodia mgieł nocnych.

1.  Johann Wolfgang Goethe – Król Olch

Johann Wolfgang Goethe wykorzystuje naturę do wywołania w Królu Olch nastroju grozy i tajemnicy. 

Wydarzeniom towarzyszy romantyczna, typowo balladowa sceneria, ponieważ rozgrywają się w nocy przy silnie wiejącym wietrze, który sprawia, że odkształcają się drzewa.

Złowrogie cienie, szelest liści i odgłosy końskich kopyt powodują paniczny lęk i sprawiają niesamowite wrażenie. 

W tych przerażających okolicznościach przyrody, przy świetle księżyca ojciec i syn wędrują przez las, jednak nie tyle oni sami są bohaterami ballady, ile ich sposób postrzegania natury.

Bardzo odmienny, dodajmy, ponieważ z jednej strony mama do czynienia z racjonalistą, z drugiej natomiast z romantykiem. 

Ojciec – racjonalista – patrzy przez „szkiełko i oko” i nie dostrzega niczego, co wykraczałoby poza realny obraz.

Niczego nie czuje, kiedy w rozumowy sposób spogląda na krajobraz i widzi jedynie otulającą drzewa mgłę oraz księżyc. Obserwując ten sam fragment lasu, syn dostrzega władcę olch , jego królestwo elfów i przeraźliwie się boi.

Sposób patrzenia dziecka odzwierciedla podejście romantyków do natury, która w ich ujęciu staje się autonomicznym bohaterem ballady. 

Jest niezwykła, groźna, zagadkowa, przerażająca, tajemnicza, potężna i wywiera wielki wpływ na życie ludzi.  

Rola przyrody w utworach romantyków nie sprowadza się bynajmniej do tła wydarzeń, ponieważ nierzadko decyduje o losie postaci. Dziecko zostało porwane przez króla olch i umarło. Jego patrzenie na naturę i świat przekraczało zmysłowe poznanie i stało się odzwierciedleniem ludzkiej wyobraźni pochodzącej z wnętrza, z psychiki człowieka. 

Obok wyobraźni – według Johanna Wolfganga Goethe’go – niezbędna w postrzeganiu natury i nadrzędna wobec rozumu jest intuicja, wiara oraz uczucie. Śmierć chłopca można by zinterpretować dosłownie i metaforycznie. Wychodząc z założenia, że Król Olch  jest baśnią, to śmierć dziecka i towarzyszące jej wydarzenia (porwanie, uwięzienie) potraktujemy w realny sposób. W takim ujęciu przenosi się ono ze świata żywych do krainy umarłych. 

W nawiązaniu do romantycznej ludowości natomiast okoliczności śmierci chłopca i poprzedzające ją doznania pokazują, że psychika człowieka jest przebogata i tajemnicza; poznanie siebie i świata umożliwia przeczucie oraz wyobraźnia, a natura w ujęciu romantyków jest równorzędnym bohaterem.

cdn