Tradycja szlachecka w polskiej literaturze. Przedstaw i scharakteryzuj stosunek pisarzy do szlacheckiej przeszłości na przykładzie wybranych utworów. [1]

Oświeceniowa krytyka kultury szlacheckiej, arkadyjska wizja, antysarmacki światopogląd czy wskrzeszenie mitu?  Zobaczmy. 

Literatura podmiotu: części 1 – 4 
1. Gombrowicz Witold, Ferdydurke,
2. Mickiewicz Adam, Pan Tadeusz,
3. Niemcewicz Julian Ursyn, Powrót posła,
4. Słowacki Juliusz, Grób Agamemnona.

1.  Julian Ursyn Niemcewicz – Powrót posła

Występujących w  Powrocie posła  Juliana Ursyna Niemcewicza bohaterów bardzo łatwo można poklasyfikować, ponieważ autor nie silił się na subtelności i ukazał tylko dwa typy postaci.

Dobrych, szlachetnych, zwolenników reform oraz przeciwstawionych im tych złych – miernoty i półgłówki.

Do obozu patriotów należy Podkomorzy i jego syn Walery, natomiast grupę sprzeciwiającą się wprowadzeniu reform reprezentuje Gadulski.

Już samo nazwisko bohatera posiada negatywne zabarwienie. Starosta jest bowiem człowiekiem przesądnym, zacofanym, pełnym uprzedzeń, zachowawczym i stanowi najwierniejsze odzwierciedlenie polskiego szlachcica z jego najgorszymi wadami.

Ten zagorzały Sarmata w dawnym stylu jest ponadto ograniczony, bezmyślny, przyzwyczajony do powielania schematów, więc obawia się reform oraz zmian w kraju i nie przyjmuje do wiadomości, że ktokolwiek ośmieliłby się zburzyć jego wygodny świat.

Ci, którzy widzą konieczność ratowania państwa, zostali pokazani jako ludzie światli, mądrzy, rozsądni, patrioci, z którymi Gadulski nie może dojść do porozumienia, ponieważ odbiega od nich nie tylko  intelektualnym poziomem, lecz także nastawieniem do spraw państwa.

Podkomorzy – oświecony, szlachetny Sarmata – funkcjonuje w utworze niemalże jako wynik kompromisu pomiędzy   tradycją a tym, co przyniesie przyszłość. Syn Podkomorzego – Walery – przywiązuje wagę do szlacheckich obyczajów, w Sejmie głosuje za przeprowadzeniem w Rzeczypospolitej reform, ceni sobie ziemiańskie życie, ale ma wyrobione (dzięki książkom i nauce) krytyczne spojrzenie na polityczne sprawy.

Podstępne przeforsowanie reform kończy się mimo wszystko napaścią sąsiadów wspieranych przez część szlachty. Konsekwencje tej interwencji są dla patriotów tragiczne, ponieważ Rzeczpospolita traci niepodległość.

cdn