Zbrodnie w literaturze. [4 – część 1]

Król Edyp, Hamlet, Lilije oraz Prawdziwa zbrodnia to czwarty i zarazem ostatni (z przygotowanych przeze mnie) zestaw propozycji, które można wykorzystać do opracowania motywu zbrodni lub zbrodniarza. Zasugerowałam więc szesnaście ujęć do wyboru. 

Literatura podmiotu: części 1 – 4 

1. Klavan Andrew, Prawdziwa zbrodnia,
2. Mickiewicz Adam, Lilije,
3. Sofokles, Król Edyp,
4. Szekspir William, Hamlet.

1.  Sofokles – Król Edyp

Mitologicznym archetypem zbrodniarza był Edyp – bohater tragedii Sofoklesa. 

Starożytni Grecy żyli w przekonaniu, że przyczyną zbrodni może być Fatum. 

Jako przykład tragicznego przeznaczenia posłużą dzieje należącego do przeklętego rodu Labdakidów syna Lajosa i Jokasty.

Odpowiedzmy więc na pytanie, dlaczego ród Labdakidów był przeklęty? Homoseksualne zainteresowania króla Teb – Lajosa – stały się przyczyną gniewu bogów i ściągnęły klątwę na cały jego ród. W młodości Lajos uwiódł Chryzypa, syna króla Elidy (Pelopsa). Zrozpaczony chłopak popełnił samobójstwo, a jego nieszczęśliwy ojciec zwrócił się do władcy Olimpu z prośbą o ukaranie sprawcy.

Zeus nakazał Apollinowi wytępienie rodu Labdakidów, więc zemsta była bezwzględna i straszna. Bogowie postanowili, że człowieka, który „zabił męską naturę” młodzieńca, zabije jego syn, a następnie ożeni się ze swoją matką. Lajos, dowiedziawszy się o tej klątwie, nie chciał mieć dzieci, jednak Jokasta – mimo obaw męża – zdecydowała się na ciążę.

Przerażony przepowiednią władca Teb postanowił porzucić syna tuż po urodzeniu. Chłopcu przekłuto pięty i wyrzucono go z rodzinnego domu. Noworodka znaleźli pasterze i oddali królewskiej parze z Koryntu, uszczęśliwiając tym samym bezdzietnych małżonków. Edyp, chociaż nie zdołał zgłębić przyczyn tego stanu, na dworze przybranych rodziców zawsze czuł się zagubiony.

Z czasem dowiedział się o przepowiedni i opuścił Korynt, żeby nie mogła się spełnić. Rozpoznanie własnej sytuacji jest błędne i nieświadomy swojego pochodzenia Edyp uważa, że porzucił prawdziwych rodziców. W czasie długotrwałej wędrówki spotkał w wąwozie grupę mężczyzn, którym nie zamierzał ustąpić z drogi.

W duszy Edypa zwyciężyła hybris (duma, pycha) i rozpoczęła się krwawa bitwa. Bohater nie wiedział, że wśród zabitych podróżnych był jego biologiczny ojciec – Lajos. Kresem wędrówki syna Jokasty okazały się Teby. Tutaj rozwiązał zagadkę Sfinksa i uwolnił miasto od groźnego potwora.

W nagrodę, ponieważ takie było przyrzeczenie Kreona, którego władca dotrzymał, Edyp został królem Teb i ożenił się z matką. Przepowiednia wypełniła się i bohater nadal nie jest tego świadomy. Antygona, Ismena, Eteokles i Polinejkes to imiona dzieci urodzonych synowi przez Jokastę. 

Po wielu latach Teby zaczęły gnębić zarazy, głód, plagi, nieszczęścia. Dochodzenie do poznania przyczyn tych klęsk Edyp rozpoczął od wezwania znanego i szanowanego wróżbity – Terezjasza.   

Prawda, którą król usłyszał, usunęła mu grunt spod nóg. Mimo podjętych starań, żeby nie dopuścić do spełnienia się przepowiedni, władca Teb dowiedział się, że jest obciążony zbrodnią ojcobójstwa i kazirodztwa. Jokasta popełniła samobójstwo, a Edyp, pozbawiwszy siebie za karę wzroku, zmarł na wygnaniu w Kolonos. 

W tragedii Sofoklesa, co już zostało zaznaczone, bohater błędnie rozpoznał swoje położenie i w niewłaściwy sposób próbował je rozwiązać. Taki błąd nosił w starożytności miano hamartii, czyli winy tragicznej.

Edyp popełnił zbrodnię, ale działanie Fatum było silniejsze od jego woli. Należy przyjąć więc założenie, że naznaczony klątwą przedstawiciel rodu Labdakidów nie uniknąłby swojego tragicznego losu mimo własnych starań i zabiegów.

cdn