Fantastyka w literaturze. Omów sposoby kreowania świata przedstawionego w wybranych utworach polskiego romantyzmu. [3 – część 4]

,,Nie-Boska komedia"    Zygmunta Krasińskiego

Literatura podmiotu: części 1 – 4

1. Krasiński Zygmunt, Nie-Boska komedia,

2. Mickiewicz Adam, Dziady cz. III,

3. Mickiewicz Adam, Świtezianka,

4. Słowacki Juliusz, Balladyna.

4.  Zygmunt Krasiński – Nie-Boska komedia

O ile konstruowanie świata przedstawionego w Balladynie Juliusza Słowackiego opiera się na ironicznym zderzeniu ideałów z rzeczywistością, o tyle w Nie-Boskiej komedii mściwym piętnem na losie Hrabiego Henryka odciska się pogoń za absolutem sztuki i dążenie za niezwykłością.

Celowo nawiązujący do Boskiej komedii Dantego tytuł dramatu Zygmunta Krasińskiego sugeruje, że pozbawiona pierwiastka boskiego ludzka komedia rozgrywa się w piekle świata i historii oraz nie podlega pozytywnej ewolucji.

Głównym tematem I i II części utworu jest tragedia rodziny oderwanego od rzeczywistości, romantycznego poety.

W dwóch kolejnych częściach przedstawiających nie tylko przebieg rewolucji społecznej, lecz także sylwetki przywódców Hrabia Henryk staje na czele arystokratów.

Alina Witkowska, biorąc pod uwagę sugestię autora o nadejściu ery rewolucji społecznych, uważa Nie-Boską komedię za dzieło dociekliwe, jadowicie krytyczne wobec idei czasu i absolutnie nowatorskie, które nie posiada pierwowzoru w żadnej z literatur europejskich.

W I i II części Nie-Boskiej komedii niezwykłość Hrabiego Henryka polega na tym, że jako poeta może obcować z wyższymi wartościami. Głoszonych przez siebie ideałów jednak nie realizuje i mimo posiadanego geniuszu nie tworzy prawdziwie, bo nie potrafi ani kochać, ani żyć realną rzeczywistością.

Na jego postępowanie ogromny wpływ mają siły boskie i szatańskie usiłujące zawładnąć duszą bohatera. Alina Witkowska uważa Nie-Boską komedię za dramat metafizyczny, ponieważ dotyczy losu i przeznaczenia ludzi. Walka dobra i zła toczy się w nim na trzech obszarach: w historii, w człowieku i o człowieka.

Hrabia Henryk jest wewnętrznie rozdarty, gdyż dobre i złe duchy roztaczają przed nim dwie różne propozycje modelu egzystencji. Anioł Stróż próbuje przekonać Męża o urokach rodzinnego życia i podpowiada bohaterowi uznanie za pozytywne wartości miłość do ludzi oraz empatię wobec problemów innych osób.

Szatan natomiast łudzi Hrabiego fałszywymi, nieosiągalnymi, nieuchwytnymi pokusami. Należą do nich chociażby marzenia o sławie, raju i romantycznym ideale miłości. Duch Zły, wcieliwszy się w trupa nierządnicy, pojawia się pod postacią cudnej Dziewicy.

Rodzi się więc pytanie, dlaczego Hrabia jest aż tak zaślepiony, skoro Maria wyraźnie widzi „widmo blade jak umarły”.

„Najpewniej – odpowiada Alina Witkowska – Dziewica owa ma wcielać jednocześnie ideał kobiecości, pojętej romantycznie jako synteza piękna, subtelności i poezji”.

Hrabia nie bierze pod uwagę ostrzeżeń Anioła Stróża i wybiera szatańską iluzję, doprowadzając tym samym do obłędu Żony oraz postępującej w szybkim tempie utraty wzroku syna Orcia. Gdy wreszcie dostrzeże prawdziwe, potworne oblicze Dziewicy jest zdecydowanie za późno na ratowanie rodzinnego życia.   Konsekwencją błędnego wyboru Hrabiego jest śmierć Żony i syna.

Wprowadzając do utworu duchy dobre i złe, Krasiński pokazał nie tylko ludzką słabość, lecz także wykpił mit idealnej kochanki romantycznej.

W III i IV części dramatu Hrabia Henryk bierze udział w rewolucji, czyli w walce zła  ze złem. Jako przywódca arystokratów wędruje po obozie przeciwników, w którym odbywają się dantejskie sceny. Będąca dziejową koniecznością rewolucja nie przyczyni się do stworzenia raju na ziemi.

Hrabia Henryk i Pankracy umierają, bo jedynym zwycięzcą  w tej walce ze złem na ziemi może być Chrystus. Występujące w Nie-Boskiej komedii fantastyczne istoty stają się symbolami dobra i zła. Autor wykorzystał je w celu zilustrowania własnych poglądów dotyczących historiozofii i społeczeństwa.

Następny motyw:   Miłość  [2]