Motyw wędrówki w literaturze. Omów różne jego wersje i funkcje w wybranych utworach. [3]

,,Boska komedia"   Dantego

Literatura podmiotu: części 1 – 4

1. Biblia – Księga Wyjścia,

2. Dante Alighieri, Boska komedia – Pieśń IV,

3. Homer, Odyseja – Pieśń XII,

4. Słowacki Juliusz, Kordian.

3.   Alighieri Dante – Boska komedia

Głównym tematem Boskiej komedii  jest wędrówka po zaświatach.

Poemat Dantego odegrał bardzo dużą rolę w rozwoju europejskiej kultury.

Niezwykle popularny w średniowieczu utwór można zaliczyć do tekstów określanych mianem visones. Opisują one wędrówkę duszy po zaświatach.

Bohaterem utworu jest zagubiony w „wędrówce życia” autor, który poszukuje tożsamości i przemierza kolejne sfery niebieskie. Najpierw przebywa w piekle, następnie dostaje się do czyśćca, żeby na koniec trafić do raju.

Poeta – tworząc obraz piekła – inspirował się greckim Hadesem, ale jego wizja zgodnie ze średniowiecznym światopoglądem miała budzić przerażenie ludzi, którzy powinni unikać czynienia rzeczy grzesznych i ciągle pamiętać o śmierci – „memento mori”.

Dante zabłądził w ciemnym lesie. Wędrówkę po zaświatach zaproponował mu rzymski poeta Wergiliusz. 

Autor Boskiej komedii w swojej wizji piekła przedstawił jego przedsionek, w którym zostali umieszczeni ci, którzy nie byli źli, ale nie zrobili w ziemskim życiu niczego dobrego. Na wrotach posiadającego dziewięć kręgów piekła widniał napis: „Jam dzieło wielkiej, sprawiedliwej ręki”. 

Przebywający w piekielnych czeluściach grzesznicy pokutują za różne przewinienia. 

Są wśród nich tacy, którzy nie zostali ochrzczeni, nie czynili zła i zostali zaliczeni do kategorii najlżejszych duchów ludzi.

Każdy kolejny krąg oznacza zwiększenie cierpień i tortur oraz przejście do najcięższych grzeszników. W miejscu ostatecznego pobytu – dokładnie i barwnie opisanym przez Dantego – spotykamy duchy prawdziwych lub mitologicznych ludzi, którzy w doczesnym życiu nie zostali ochrzczeni. 

Do takich szlachetnych pogan należą chociażby Homer, Sokrates czy sam Wergiliusz. Do dziewiątego kręgu piekła, który był królestwem mrozu, prowadziła głęboka studnia. Znajdujące się tam dusze zdrajców są poddawane okrutnym mękom, a grzesznikom przymarzają łzy do oczu. 

W bryle lodu został uwięziony Szatan-Lucyfer trzymający w trzech paszczach Judasza, Brutusa i Kasjusza.

Piekło Dantego posiada kształt lejka, który wąską częścią  jest skierowany w stronę ziemi. 

Można usłyszeć z niego przerażające odgłosy w różnych językach: przejmujące lamenty, zawodzenia, krzyki, co po pierwsze świadczy o cierpieniu i  piekielnych mękach dusz; po drugie natomiast w metafizyczny sposób służy pokazaniu średniowiecznych przekonań, że człowiek nie uniknie poniesienia konsekwencji ziemskiego postępowania. 

cdn

Motyw wędrówki w literaturze. Omów różne jego wersje i funkcje w wybranych utworach. [2]

Odyseja    Homera

Literatura podmiotu: części 1 – 4

1. Biblia – Księga Wyjścia,

2. Dante Alighieri, Boska komedia – Pieśń IV,

3. Homer, Odyseja – Pieśń XII,

4. Słowacki Juliusz, Kordian.

2.   Homer – Odyseja

Tuż przed rozpoczęciem wojny trojańskiej Penelopa urodziła Telemacha, więc Odys, żeby uniknąć wzięcia w niej udziału i opuszczenia rodziny udawał szaleńca.

Podstęp nie udał się, został odkryty i Odyseusz przyrzekł żonie, że szybko powróci do Itaki po zakończeniu wojny, ale nie przewidział tego, że potrwa ona dziesięć lat. Kiedy Troja została zburzona, Odys  naiwnie sądził, iż w ciągu dwóch tygodni dopłynie do domu, jednak ta wędrówka trwała następne dziesięć lat.

Dlaczego?

Z powodu nienawiści Posejdona, który na prośbę syna – oszukanego przez Odysa jednookiego Polifema – utrudniał mu powrót do Penelopy i Telemacha.

Przyroda, los, bogowie nie sprzyjają bynajmniej władcy Itaki, toteż jego wędrówka spod Troi staje się dramatyczną walką z piętrzącymi się przeszkodami. Wielu przeciętnym Grekom nie starczyłoby wyobraźni, żeby sobie wymyślić takie przeszkody i potwory, z którymi Odys musiał się zmierzyć.

Dążąc do wyznaczonego sobie celu, Odyseusz wytrwale walczy z przeciwnymi wiatrami, morskimi stworami oraz  własnymi słabościami i pokusami. Udało mu się dopłynąć do wyspy syren dzięki łagodnemu i pomyślnemu wiatrowi.

Syreny – połową ciała przypominające piękne dziewczęta – w rzeczywistości były morskimi potworami i król Itaki miał świadomość grożącego żeglarzom z ich strony niebezpieczeństwa. 

Pół-panny, pół-ptaki trzymały się skał zakrzywionymi szponami, trzepotały skrzydłami i wydawały prześliczne dźwięki. Ich cudny głos dla wielu pływających po morzu żeglarzy był przyczyną tragedii, ponieważ zapominali o falach i ginęli lub stawali się rozbitkami wskutek zatonięcia okrętu.

Odyseusz i tym razem wykazał się dużą przebiegłością i sprytem. 

Mimo zagrożenia podróżnicy bezpiecznie przepłynęli obok wyspy syren, ponieważ Odys był przywiązany mocnymi sznurami do masztu, a jego towarzysze nie mogli słyszeć głosu stworów, bo mieli uszy zalepione woskiem.

Opisywana w Odysei  wędrówka trwała dziesięć lat i na jej podstawie powstał topos, który można by nazwać wędrówką życia, czyli peregrinatiovitae. Takie ujęcie motywu podróży nie oznacza jedynie docierania do celu. Równie ważne okazuje się dążenie do poznawania samego siebie i swojej historii. Podczas wędrówki do Itaki Odyseusz stracił wielu towarzyszy podróży, musiał pogodzić się także ze śmiercią tych, którzy zginęli z ręki cyklopa, a w końcu znosić długotrwałą samotność.

Odys nie jest wyidealizowaną postacią i nie został wykreowany na herosa. Nieobce są mu  spryt, przebiegłość, rozwaga, tęsknota za domem i rodziną, co jest jednoznaczne z tym, że posiada cechy właściwe każdemu, przeciętnemu człowiekowi.

cdn

Motyw wędrówki w literaturze. Omów różne jego wersje i funkcje w wybranych utworach. [1]

Występujący w literaturze motyw wędrówki funkcjonuje jako droga ku poznaniu, dążenie do celu, pielgrzymowanie, metafora ludzkiego życia bądź poszukiwanie sensu istnienia.

 Literatura podmiotu: części 1 – 4

1. Biblia – Księga Wyjścia,

2. Dante Alighieri, Boska komedia – Pieśń IV,

3. Homer, Odyseja – Pieśń XII,

4. Słowacki Juliusz, Kordian.

1.   Biblia – Księga Wyjścia

Zaliczana do ksiąg historycznych Księga Wyjścia  to jeden z elementów składających się na Pięcioksiąg Mojżesza.

Tytuł Księgi Wyjścia pochodzi od greckiego słowa exodus i stanowi nawiązanie do opisywanego w niej opuszczenia Egiptu przez Izraelitów.

Przyczyną, za sprawą której Egipcjanie oraz ich władcy postanowili wyniszczyć lud Izraela, był fakt, że zamieszkali w delcie Nilu potomkowie Jakuba bardzo się rozmnożyli, stając się jednocześnie wielkim narodem. Niedola izraelskiego ludu stała się przyczyną interwencji Boga zsyłającego mu wybawiciela, czyli Mojżesza. Jego zadanie miało polegać na wyprowadzeniu izraelskiego narodu z egipskiej niewoli, a zostało powierzone Mojżeszowi przez samego Boga, który ukazał mu się na pustyni w płonącym, ale niespalającym się krzaku.

Bóg objawił Mojżeszowi swoje imię i wysłał go z powrotem do Egiptu w celu wyprowadzenia stamtąd Izraelitów, ale faraon kategorycznie sprzeciwił się temu i uległ dopiero wówczas, gdy Bóg  zesłał na Egipt dziesięć plag. 

Wędrówka do Ziemi Obiecanej rozpoczyna się w paschalną noc, lecz Izraelici nie mają świadomości, że będzie trwała czterdzieści lat. Zaznaczmy. Wędrówka po pustyni, w trudzie i znoju. Druga część Księgi Wyjścia opowiada o wydarzeniach rozgrywających się u podnóża góry Synaj. 

Tutaj Bóg objawił się całemu, izraelskiemu narodowi i przyrzekł sprawować nad nim opiekę. Z drugiej jednak strony zobowiązał go do wierności sobie i przekazał mu swoje Prawa.

W biblijnej tradycji to wzajemne zobowiązanie Boga oraz Izraela jest nazywane Przymierzem. 

Na górze Synaj Izraelici otrzymali od Boga nie tylko zbiór przykazań, czyli Dekalog, lecz także Kodeks Przymierza.

Mojżesz to z jednej strony wódz Izraelitów, którzy opuścili Egipt, z drugiej natomiast ich wielki prawodawca. Patriarcha zmarł po czterdziestu latach wędrówki, doświadczywszy zaledwie ujrzenia Ziemi Obiecanej z woli Boga. Ucieczka z egipskiej niewoli przerodziła się w podróż. 

W czasie tej wieloletniej wędrówki ludzie ujawnili wszystkie namiętności i popełnili możliwe do zrobienia błędy. Żydzi niejednokrotnie odwracali się od Boga, ale Jego potęga zmuszała ich do powrotu do Niego. Mojżesz, który nieustannie stał na straży Przymierza, nie wkroczył do Ziemi Obiecanej.

cdn

Różnorodność ujęcia motywu miłości w literaturze. Przedstaw na wybranych przykładach. [2 – część 4]

,,Przedwiośnie"   Stefana Żeromskiego

Literatura podmiotu: części 1 – 4

1. Leśmian Bolesław, Sidi-Numan,

2. Mickiewicz Adam, Do *** Na Alpach w Splügen,

3. Orfeusz i Eurydyka,

4. Żeromski Stefan, Przedwiośnie.

4.   Stefan Żeromski - Przedwiośnie

Cezary Baryka – jeden z głównych bohaterów Przedwiośnia  Stefana Żeromskiego – przyjmuje zaproszenie Hipolita Wielosławskiego i zjawia się w Nawłoci.

Spragniony wrażeń młodzieniec nie przywiązuje wagi do okazywanego mu zainteresowania.

Romansuje, flirtuje, lekceważy głębokie uczucie Karoliny Szarłatowiczówny i nocami wymyka się na schadzki z Laurą Kościeniecką, która przecież ma narzeczonego.

W Cezarym kocha się także Wanda Okszyńska.

Po balu w Odolanach otruła Karolinę, ponieważ mylnie zinterpretowała sobie zachowanie Baryki, który ostentacyjnie  flirtował z Karoliną w celu ukrycia swojego uczucia do Laury.

Nie udało mu się jednak oszukać czujności Barwickiego. Bogaty narzeczony pani Kościenieciej domyślił się romansu i zdrady, zaczaił się na Barykę i sprawił mu tęgie lanie. Laura wybrała „worek ze złotem”.

Prawdziwa miłość prawdopodobnie przyszła do Cezarego za szybko i on do niej jeszcze nie dojrzał. Nie umiał też odczuć tragedii, jaką przeżyła rodzina Hipolita po otruciu Karoliny, gdyż jej śmierć nie zrobiła na nim wrażenia.

Następny motyw:   Wędrówka

Różnorodność ujęcia motywu miłości w literaturze. Przedstaw na wybranych przykładach. [2 – część 3]

,,Sidi-Numan"    Bolesława Leśmiana

Literatura podmiotu: części 1 – 4

1. Leśmian Bolesław, Sidi-Numan,

2. Mickiewicz Adam, Do *** Na Alpach w Splügen,

3. Orfeusz i Eurydyka,

4. Żeromski Stefan, Przedwiośnie.

3.   Bolesław Leśmian – Sidi-Numan

Jednego z bohaterów Baśni z tysiąca i jednej nocy czarownica zamieniła w psa.

Ballada Sidi-Numan  stanowi parafrazę tego ludowego motywu, ale Bolesław Leśmian pomija w wierszu wątek wstępny i zakończenie. W baśni odczarowany mąż zamienił żonę w klacz i zajeździł ją na śmierć. Sidi-Numan uchodził w całym Bagdadzie za rycerza bez skazy.

Namiętnie kochał Aminę, ale z powodu jej zdrady pragnie wyrafinowanej zemsty. 

Formę tejże zemsty Arab gruntownie przemyślał, ponieważ w jego przekonaniu nie mogła być „czcza i byle jaka”.

Przedmiotem jego szczególnej troski był biały koń, któremu czasami nieświadomie podawał różę. Kiedy Sidi-Numan pokonał własne rozrzewnienie, dosiadł rumaka i stał się brutalny.

W szalonym pędzie przeżywa rozkosze, których nawet miłość nie byłaby w stanie zapewnić i przechodzi od bycia do niebytu, co jest równoznaczne z przeniesieniem miłości i zdrady w sferę psychologicznych rozważań

cdn 

Różnorodność ujęcia motywu miłości w literaturze. Przedstaw na wybranych przykładach. [2 – część 2]

,,Do *** Na Alpach w Splügen"   Adama Mickiewicza

Literatura podmiotu: części 1 – 4

1. Leśmian Bolesław, Sidi-Numan,

2. Mickiewicz Adam, Do *** Na Alpach w Splügen,

3. Orfeusz i Eurydyka,

4. Żeromski Stefan, Przedwiośnie.

2.   Adam Mickiewicz – Do *** Na Alpach w Splügen  

   „Nigdy, więc nigdy z tobą rozstać się nie mogę!

Morzem płyniesz i lądem idziesz za mną w drogę,

Na lodowiskach widzę błyszczące twe ślady

I głos twój słyszę w szumie alpejskiej kaskady,

I włosy mi się jeżą, kiedy się oglądam,

I postać twoję widzieć lękam się i żądam”.

Bezpośrednią adresatką wyznania podmiotu lirycznego wiersza Do *** Na Alpach w Splügen jest Maryla Wereszczakówna.

Kiedy Mickiewicz pisał ten utwór w 1829 roku, była już żoną hrabiego Wincentego Puttkamera. 

Romantyczna miłość z założenia musiała być nieszczęśliwa i niespełniona, więc liryk polskiego wieszcza idealnie wpisuje się w romantyczną uczuciowość. 

Liryk, dodajmy, prześliczny, nasycony smutkiem, nutką żalu, goryczą, tęsknotą za tym, co nigdy nie mogło się ziścić.

Obraz ukochanej na zawsze został wyryty w pamięci bohatera lirycznego i towarzyszy mu we wszystkich podróżach, ponieważ osoba mówiąca w wierszu jest wędrowcem. 

Znajdujący się w Alpach wygnaniec kieruje swoje myśli do dawnej miłości.

Chciałby wiedzieć, czy niekiedy go wspomina i jakim poświęca się zajęciom. 

Fascynujący z jednej i groźny z drugiej strony alpejski krajobraz potęguje smutek i dodaje podmiotowi lirycznemu odwagi do zadania dręczącego go, retorycznego pytania:

„Powiedz, czyś ty szczęśliwsza, że ciebie poddani,

Niewolnicze schylając karki, zowią P a n i?”.

Te dwa wersy bez wątpienia można odczytać (analogicznie do poślubienia worka ze złotem z IV części Dziadów) jako wyrzut dotyczący wyboru bogatego męża.

A przecież...gdybyś...to ja bym...

W niezwykle szczerym, osobistym wyznaniu podmiot liryczny marzy, jak mogłoby wyglądać skromne życie obojga, gdyby Maryla pokochała ubogiego poetę. Nie ofiarowałby jej luksusów, ale każdym tchnieniem duszy w najczulszy sposób okazywałby jej swoją miłość.

 

„Ach, ja bym cię za rękę po tych skałach wodził,

Ja bym trudy podróżne piosenkami słodził,

Ja bym pierwszy w ryczące rzucał się strumienie

I pod twą nóżkę z wody dostawał kamienie,

I przeszłaby twa nóżka wodą nie dotknięta,

A całowaniem twoje ogrzałbym rączęta.

Spoczynek by nas czekał pod góralską chatą;

A ty byś, przy pasterskim usiadłszy płomieniu,

Usnęła i zbudziła na moim ramieniu”.

Wiersz Adama Mickiewicza ma formę intymnej wypowiedzi skierowanej bezpośrednio do adresatki, która jest obecna we wspomnieniach i w wyobraźni mówiącego mężczyzny, który ciągle zadaje sobie pytanie, czy był dla niej kimś ważnym i czy został zapamiętany.

cdn

Różnorodność ujęcia motywu miłości w literaturze. Przedstaw na wybranych przykładach. [2 – część 1]

Drugi i zarazem ostatni zestaw interpretacyjnych propozycji nie wyczerpuje bynajmniej zagadnienia. Podkreślmy. Poddaliśmy analizie wspomnianą emocję w jedynym, damsko-męskim aspekcie, świadomie pomijając inne formy miłości.

 Literatura podmiotu: części 1 – 4

1. Leśmian Bolesław, Sidi-Numan,

2. Mickiewicz Adam, Do *** Na Alpach w Splügen,

3. Orfeusz i Eurydyka,

4. Żeromski Stefan, Przedwiośnie.

1.   Orfeusz i Eurydyka

Piękny i młody Orfeusz był nie tylko królem Tracji, lecz także prześlicznie grającym na lutni śpiewakiem.

Jego muzyka i pieśni sprawiły, że uznano go za czarodzieja, który w swoich dziełach zdradzał arkana magicznej sztuki. W celu przybliżenia kunsztu trackiego władcy Jan Parandowski opisuje reakcję otoczenia na jego grę.

„Śpiewał i grał na lutni tak pięknie, że wszystko, co żyło, zbierało się dokoła niego, aby słuchać jego pieśni i grania. Drzewa nachylały nad nim gałęzie, rzeki zatrzymywały się w biegu, dzikie zwierzęta kładły się u jego stóp – i wśród powszechnego milczenia on grał”.

Hamadriada, czyli nimfa drzewna – Eurydyka – była umiłowaną żoną Orfeusza. 

Jej uroda zachwycała również innych mężczyzn, toteż zakochał się w niej Aristajos. 

Syn Apollina i nimfy Kyreny słynął z tego, że był świetnym bartnikiem, właścicielem wielu winnic i dobrym lekarzem. 

Ujrzawszy Eurydykę w dolinie Tempe, podążał jej tropem, ponieważ nie wiedział, że jest żoną króla Tracji. Uciekającą nimfę śmiertelnie ukąsiła żmija, co spowodowało, że muzyka Orfeusza umilkła, a po łąkach i gajach rozlegało się jego wołanie: „Eurydyko!”.

Nieszczęśliwy śpiewak postanowił udać się do podziemi i miał nadzieję, że jego ból wzruszy Hadesa. 

Grą na czarodziejskiej lutni oraz rzewną skargą Orfeusz dokonał wydawałoby się niemożliwego i poruszył podziemny świat.

Charon, nie pobrawszy obola, przewiózł go na drugi brzeg Styksu, Cerber nie zaszczekał, a Erynie płakały. 

Hades wyraził zgodę na opuszczenie podziemi przez Eurydykę, co było wyrazem współczucia wobec niewyobrażalnego cierpienia śpiewaka po śmierci ukochanej.

Należało jednak spełnić pewien warunek. W powrotnej drodze na ziemię małżonkom towarzyszył Hermes, który idąc za Eurydyką, miał dopilnować, czy Orfeusz obejrzy się na żonę.

Niestety!

Tuż przed kresem wędrówki Orfeusz uległ niepohamowanej pokusie i zerknął na ukochaną. W tym momencie szansa została zaprzepaszczona – Eurydyka zniknęła, a życie pogrążonego w rozpaczy Orfeusza zakończyło się tragicznie. Rozszarpały go menady, a wdzięczne muzy pozbierały jego szczątki  i pochowały je u stóp Olimpu.

cdn

Fantastyka w literaturze. Omów sposoby kreowania świata przedstawionego w wybranych utworach polskiego romantyzmu. [3 – część 4]

,,Nie-Boska komedia"    Zygmunta Krasińskiego

Literatura podmiotu: części 1 – 4

1. Krasiński Zygmunt, Nie-Boska komedia,

2. Mickiewicz Adam, Dziady cz. III,

3. Mickiewicz Adam, Świtezianka,

4. Słowacki Juliusz, Balladyna.

4.  Zygmunt Krasiński – Nie-Boska komedia

O ile konstruowanie świata przedstawionego w Balladynie Juliusza Słowackiego opiera się na ironicznym zderzeniu ideałów z rzeczywistością, o tyle w Nie-Boskiej komedii mściwym piętnem na losie Hrabiego Henryka odciska się pogoń za absolutem sztuki i dążenie za niezwykłością.

Celowo nawiązujący do Boskiej komedii Dantego tytuł dramatu Zygmunta Krasińskiego sugeruje, że pozbawiona pierwiastka boskiego ludzka komedia rozgrywa się w piekle świata i historii oraz nie podlega pozytywnej ewolucji.

Głównym tematem I i II części utworu jest tragedia rodziny oderwanego od rzeczywistości, romantycznego poety.

W dwóch kolejnych częściach przedstawiających nie tylko przebieg rewolucji społecznej, lecz także sylwetki przywódców Hrabia Henryk staje na czele arystokratów.

Alina Witkowska, biorąc pod uwagę sugestię autora o nadejściu ery rewolucji społecznych, uważa Nie-Boską komedię za dzieło dociekliwe, jadowicie krytyczne wobec idei czasu i absolutnie nowatorskie, które nie posiada pierwowzoru w żadnej z literatur europejskich.

W I i II części Nie-Boskiej komedii niezwykłość Hrabiego Henryka polega na tym, że jako poeta może obcować z wyższymi wartościami. Głoszonych przez siebie ideałów jednak nie realizuje i mimo posiadanego geniuszu nie tworzy prawdziwie, bo nie potrafi ani kochać, ani żyć realną rzeczywistością.

Na jego postępowanie ogromny wpływ mają siły boskie i szatańskie usiłujące zawładnąć duszą bohatera. Alina Witkowska uważa Nie-Boską komedię za dramat metafizyczny, ponieważ dotyczy losu i przeznaczenia ludzi. Walka dobra i zła toczy się w nim na trzech obszarach: w historii, w człowieku i o człowieka.

Hrabia Henryk jest wewnętrznie rozdarty, gdyż dobre i złe duchy roztaczają przed nim dwie różne propozycje modelu egzystencji. Anioł Stróż próbuje przekonać Męża o urokach rodzinnego życia i podpowiada bohaterowi uznanie za pozytywne wartości miłość do ludzi oraz empatię wobec problemów innych osób.

Szatan natomiast łudzi Hrabiego fałszywymi, nieosiągalnymi, nieuchwytnymi pokusami. Należą do nich chociażby marzenia o sławie, raju i romantycznym ideale miłości. Duch Zły, wcieliwszy się w trupa nierządnicy, pojawia się pod postacią cudnej Dziewicy.

Rodzi się więc pytanie, dlaczego Hrabia jest aż tak zaślepiony, skoro Maria wyraźnie widzi „widmo blade jak umarły”.

„Najpewniej – odpowiada Alina Witkowska – Dziewica owa ma wcielać jednocześnie ideał kobiecości, pojętej romantycznie jako synteza piękna, subtelności i poezji”.

Hrabia nie bierze pod uwagę ostrzeżeń Anioła Stróża i wybiera szatańską iluzję, doprowadzając tym samym do obłędu Żony oraz postępującej w szybkim tempie utraty wzroku syna Orcia. Gdy wreszcie dostrzeże prawdziwe, potworne oblicze Dziewicy jest zdecydowanie za późno na ratowanie rodzinnego życia.   Konsekwencją błędnego wyboru Hrabiego jest śmierć Żony i syna.

Wprowadzając do utworu duchy dobre i złe, Krasiński pokazał nie tylko ludzką słabość, lecz także wykpił mit idealnej kochanki romantycznej.

W III i IV części dramatu Hrabia Henryk bierze udział w rewolucji, czyli w walce zła  ze złem. Jako przywódca arystokratów wędruje po obozie przeciwników, w którym odbywają się dantejskie sceny. Będąca dziejową koniecznością rewolucja nie przyczyni się do stworzenia raju na ziemi.

Hrabia Henryk i Pankracy umierają, bo jedynym zwycięzcą  w tej walce ze złem na ziemi może być Chrystus. Występujące w Nie-Boskiej komedii fantastyczne istoty stają się symbolami dobra i zła. Autor wykorzystał je w celu zilustrowania własnych poglądów dotyczących historiozofii i społeczeństwa.

Następny motyw:   Miłość  [2]

Fantastyka w literaturze. Omów sposoby kreowania świata przedstawionego w wybranych utworach polskiego romantyzmu. [3 – część 3]

,,Balladyna"   Juliusza Słowackiego

Literatura podmiotu: części 1 – 4

1. Krasiński Zygmunt, Nie-Boska komedia,

2. Mickiewicz Adam, Dziady cz. III,

3. Mickiewicz Adam, Świtezianka,

4. Słowacki Juliusz, Balladyna.

3.  Juliusz Słowacki – Balladyna

„SKIERKA

Ktoś idzie tutaj lasem.

GOPLANA

To on! to on! mój miły!

Bądź niewidomym, Skierko.

Skierka odchodzi.

Wchodzi na scenę GRABIEC – rumiany – w ubiorze wieśniaka.

GRABIEC

Ach, cóż to za panna?

Ma twarz, nogi, żołądek – lecz cóś niby szklanna.

Co za dziwne stworzenie z mgły i galarety!

Są ludzie, co smak czują do takiej kobiety;

Ja widzę coś rybiego w tej dziwnej osobie.

GOPLANA

Jak się nazywasz piękny młodzieńcze?

GRABIEC

Nic sobie…

GOPLANA

Miły nic sobie!

GRABIEC

Jakżeś głupia, mościa pani –

Nic sobie, to się znaczy, że nic nie przygani

Mojej piękności…to jest, żem piękny. A zwę się Grabiec.

GOPLANA

Cóż cię za anioł obłąkał w tym lesie?

GRABIEC

Proszę, co za ciekawość w tym wywiędłym schabku!

GOPLANA

Proszę cię, panie Grabiec!

GRABIEC

Wolno mówić: Grabku!
Panie Grabku!

GOPLANA

Któż jesteś?

GRABIEC

Aśćki panny sługa…(…)

GOPLANA

Słowa jego wonne

Przynosi wiatr wiosenny do mojego ucha…

O luby! ja cię kocham…

GRABIEC

Cóż to za dziewucha?

Obcesowo zaczyna. Wprawdzie to nie dziwy.

Ilekroć przez wieś idę, to serca jak śliwy

Lecą pod moje nogi…wołają dziewczęta:

Panie Grabku! Grabiątko, niech Grabiec pamięta,

Że jutro grabim siano-pomóż, Grabku, grabić.

A to znaczy, że za mnie dałyby się zabić,

I to, że się na sienie dadzą pocałować.

GOPLANA

Czy mię kochasz, mój miły?

GRABIEC

Ha?...trzeba skosztować...

Na przykład...daj całusa...

GOPLANA

Stój!...pocałowanie

To ślub dla czystych dziewic. Na dziewiczym wianie

Za każdym pocałunkiem jeden listek spada.

Nieraz dziewica czysta i smutkami blada

Dlatego, że spadł jeden liść u serca kwiatu,

Nie śmie kochać i daje pożegnanie światu,

I do mogiły idzie nigdy nie kochana.

GRABIEC

Coś waćpanna jak mniszka.

GOPLANA

Raz pocałowana,

Będę twoją na wieki – i ty mój na wieki...

GRABIEC

Ha, pocałunek bliski, a ten „mój” daleki.

        Całuje

GOPLANA

O mój luby!...

GRABIEC

Dalibóg...pfu!...pocałowałem

Niby w pachnącą różę...pfu...róża jest ciałem,

Ciało jest niby różą...niesmaczno!...

GOPLANA

Mój drogi!

Więc teraz co wieczora na leśne rozłogi

Musisz do mnie przychodzić. Będziemy błądzili,

Kiedy księżyc przyświeca, kiedy słowik kwili,

Nad falą szklistych jezior, pod wielkim modrzewiem

Będziemy razem marzyć przy księżycu...

GRABIEC

     do siebie

Nie wiem,

Co odpowiedzieć babie...

GOPLANA

Ty smutny? ty niemy?

O! my z tobą będziemy szczęśliwi!

GRABIEC

Będziemy,

Lecz nie wieczorem – i nie przy jeziorze...”.

Zacytowany fragment Balladyny świadczy o tym, że w dramacie Juliusza Słowackiego nie tylko przenikają się dwa światy: ludzki i fantastyczny, lecz także wywierają na siebie wzajemny wpływ. Wróżka Goplana – ów twór „z mgły i galarety” – zakochała się w wiejskim parobku i pijanicy. Nie żąda od niego składania przysięgi wierności, bo za jej pieczęć uważa złożony pocałunek, który Grabca bardzo rozczarował i dlatego wyznał nimfie, że kocha córkę wdowy Balladynę.

Pani Gopła – zazdrosna i upokorzona – zaczyna ingerować w sprawy ludzi, a jej pomyłki i niedomówienia będą miały tragiczne konsekwencje w realnym świecie. Goplana wydała nieprecyzyjne rozkazy swoim służkom.

Zadanie Chochlika polegało na wodzeniu Grabca po lesie w celu niedopuszczenia do jego spotkania z Balladyną. Skierka natomiast miał sprowadzić do chaty wdowy bogatego Kirkora, ale Goplana nie powiedziała mu, że książę powinien zakochać się w Balladynie.

Za sprawą czarów graf pokochał obie dziewczyny. Juliusz Słowacki, wykorzystując motyw złej i dobrej siostry,  wprowadził do swojego utworu elementy baśniowej konwencji, ale złamał jej zasady, ponieważ zginęła dobra Alina, a zła Balladyna została żoną Kirkora.

Będąca uosobieniem nadnaturalnej siły Goplana poplątała losy ludzi i wbrew swoim staraniom przyniosła im zbrodnie, cierpienia i śmierć zamiast radości i szczęścia. Nimfa z poczuciem winy za spowodowanie wielu tragedii w realnym świecie opuszcza nadgoplańską krainę.

Odlatuje za kluczem żurawi, a na tle pogodnego nieba pozostawia za sobą dużą, czarną chmurę, z której padnie zabijający Balladynę piorun. Wraz ze zniknięciem Goplany odchodzi fantastyczny, zły i niesprzyjający ludziom świat.

cdn