Zbrodnie w literaturze. [4 – część 4]

Prawdziwa zbrodnia   Andrew Klavana

Literatura podmiotu: części 1 – 4

1. Klavan Andrew, Prawdziwa zbrodnia,

2. Mickiewicz Adam, Lilije,

3. Sofokles, Król Edyp,

4. Szekspir William, Hamlet.

4.  Andrew Klavan – Prawdziwa zbrodnia

Opartą na faktach i przeżyciach rzeczywistych osób Prawdziwą zbrodnię  Andrew Klavana można zaliczyć nie tylko do książek psychologicznych, lecz także do utworów nawiązujących do sensacyjnej prozy. 

Akcja powieści rozgrywa się w stanie Saint Louis w USA, a jej głównym bohaterem jest Frank Beachum, który ma żonę Bonnie i córkę Gail.

Kim jest Frank Beachum?

Oskarżonym. 

Oskarżonym o zamordowanie młodej dziewczyny w szóstym miesiącu ciąży – Amy Wilson i wszystko wskazuje na to, że zostanie stracony, ponieważ po trwających sześć lat procesach skazano go na karę śmierci.

Jednak  Frank uparcie twierdzi, że jest niewinny, ale żaden przedstawiciel wymiaru sprawiedliwości nie wierzy jego zapewnieniom, a oskarżył go człowiek, który tak naprawdę nie mógł widzieć, co się wydarzyło wówczas w sklepie.

Kiedy rozpoczyna się akcja utworu, Frank przebywa w więzieniu w celi śmierci, ponieważ powieść opisuje ostatnią dobę z jego życia tuż przed wykonaniem wyroku. Bohater przeżywa wewnętrzne piekło, ale cały wysiłek woli koncentruje na tym, żeby żona i córka zapamiętały go jako silnego, opanowanego i wytrwałego człowieka.

Drobiazgowo, ze wszystkimi szczegółami została opisana w książce procedura wykonania śmiertelnego zastrzyku.

Prawdziwego cudu dokonał dziennikarz Steve Everett, który przeprowadził z Frankiem wywiad i uwierzył w jego niewinność. Udowodnił, że mordercą był siedemnastoletni Murzyn – narkoman – Warren Russel. Nie odnalazł go jednak, bo kiedy zaczął go szukać, sprawca zabójstwa od trzech lat już nie żył.

Dziennikarzowi udało się natomiast dotrzeć do babci Russela, która miała na szyi (podarowany przez wnuczka) łańcuszek Amy z jej wygrawerowanymi inicjałami.

Frank liczy na cud, ponieważ zrozumiał, że Everett jest jedyną wierzącą mu osobą. Wykonanie wyroku opóźniono o dziewięćdziesiąt siedem  sekund – 97 sekund, dzięki którym dziennikarz dostarczył dowód niewinności skazanego. Beachum był już na łożu śmierci, przypięty do leżanki pasami, a jego żona miała oglądać egzekucję za dźwiękoszczelną szybą.

Frank nie wyraził zgody na podanie środka uspokajającego i nie potrafił powiedzieć później, co czuł, natomiast jego żona przeszła leczenie psychiatryczne.

Odkrycie niewinności bohatera okazało się sensacją!

Jak żyć i funkcjonować po takim doświadczeniu?

Następny motyw:  Fantastyka [3] 

Zbrodnie w literaturze. [4 – część 3]

Lilije  Adama  Mickiewicza

Literatura podmiotu: części 1 – 4

1. Klavan Andrew, Prawdziwa zbrodnia,

2. Mickiewicz Adam, Lilije,

3. Sofokles, Król Edyp,

4. Szekspir William, Hamlet.

3.  Adam Mickiewicz – Lilije

Bohaterką ballady Lilije jest młoda kobieta, która zabiła męża. Po dokonaniu zbrodni pochowała go w gaju i posadziła na grobie lilie. 

Wkrótce przybiegła do chaty pustelnika i wyznała mu swoją winę.  

Oświadczyła bowiem, że nie tylko zabiła męża, lecz także zdradzała go, kiedy on brał udział w wyprawie Bolesława Śmiałego na Ruś.

Starzec był porażony szczerością jej słów, ponieważ pani odczuwała duży lęk przed karą za niewierność, natomiast w ogóle nie wyraziła ani żalu, ani skruchy z powodu popełnionego przestępstwa. Pustelnik zapewnił ją, że może być spokojna, gdyż tylko mąż zna jej sekret.

Dzieci wielokrotnie pytały, kiedy tata wróci, więc kobieta zwodziła je, twierdząc, że będzie wieczorem. W końcu przestały pytać i prawdopodobnie zapomniały o ojcu. Panią nawiedzały koszmary, bo ciągle miała w pamięci straszne przeżycia.

Wkrótce do bohaterki przybyli bracia jej męża i stanowczo sprzeciwiali się informacji, że nie wrócił z wyprawy na Ruś. Obaj przekonywali bratową, że niebawem przyjedzie, ponieważ wyruszył do domu jeszcze przed nimi w celu przygotowania powitania.

Mijały kolejne pory roku, a bracia wciąż czekali i tylko niekiedy wyrażali chęć odjazdu. W końcu obaj zakochali się w kobiecie i obaj wyznali jej miłość. Pani nie mogła się zdecydować, którego z braci wybrać i dlatego zwróciła się do pustelnika z prośbą o pomoc.

Starzec zaproponował, że wskrzesi jej męża. Zapewnił ją ponadto, że mąż odezwie się do niej wyłącznie na jej wyraźne życzenie, tzn. gdy go zawoła. Pustelnik ostrzegał także, że każda zbrodnia musi być ukarana, jednak kobieta nie wyraziła zgody na przywrócenie życia mężowi.

Oczekiwała wyłącznie porady, którego z braci zmarłego powinna wybrać i w jaki sposób tego wyboru dokonać. Pustelnik podpowiedział jej, żeby obaj mężczyźni przynieśli do kościoła uplecione z kwiatów wianki.

Rada wydawała się zupełnie prosta, bo zgodnie z jej założeniem ten z braci zostałby mężem kobiety, którego wianek ona by wybrała. Sytuacja skomplikowała się w momencie, gdy okazało się, że obydwa wianki zostały wykonane z kwiatów, które rosły na znajdującym się w pobliżu grobie.

Doprowadziło to do kłótni między braćmi i do wybuchu awantury w kościele. 

Nagle wszystkich ogarnęło przerażenie, ponieważ doszło do niezwykłego zdarzenia. 

Ukazał się bowiem duch zamordowanego męża i zarówno niewiernej żonie, jak i braciom wymierzył sprawiedliwość, zabierając ich na tamten świat.

W miejscu, gdzie zapadł się cały kościół, wyrosły lilie. Utwór Adama Mickiewicza ma głęboki sens moralno-psychologiczny i odwołuje się do panującego wśród gminu przekonania, że każda zbrodnia musi być ukarana.

Myśl przewodnia romantycznej ballady wywodzi się z ludowych wierzeń i wyobrażeń. To lud stoi na straży takich wartości, jak miłość, wierność, zaufanie i dlatego bohaterkę wiersza dotknęła zasłużona kara. W jej wymierzenie ingerują zaświaty, ponieważ w świecie ludzi zapanował nieład i należało go uporządkować oraz osądzić postępowanie postaci.

cdn

Zbrodnie w literaturze. [4 – część 2]

Hamlet   Williama Szekspira

Literatura podmiotu: części 1 – 4

1. Klavan Andrew, Prawdziwa zbrodnia, 
2. Mickiewicz Adam, Lilije,
3. Sofokles, Król Edyp,
4. Szekspir William, Hamlet.

2.  William Szekspir – Hamlet

Szekspir poddaje w Hamlecie  gruntownej analizie psychikę zbrodniarza, rozpatrując jednocześnie genezę i konsekwencje przestępstwa. 

Osadzeni w realiach średniowiecza bohaterowie mają ogromne aspiracje i dążą do zdobycia najwyższego szczebla w hierarchii społecznej.

Hamlet – bohater tragedii Williama Szekspira – to postać o wysokim statusie społecznym, ponieważ jest studiującym w Wittemberdze synem króla Danii. Powiadomiony o nagłej śmierci ojca przyjeżdża do rodzinnego domu w Elsynorze na jego pogrzeb. 

Królewicz miał skłonności do melancholii, wiele rozmyślał nad sensem istnienia i mimo młodego wieku niepokoją go zaistniałe okoliczności. Rozważa więc, dlaczego jego matka Gertruda natychmiast wyszła za mąż za Klaudiusza. 

Zastanawia się ponadto, czy stryj przyczynił się do tajemniczej śmierci dotychczasowego króla. Jego podejrzenia przerodziły się w pewność, gdy z dwóch powodów zjawił się duch ojca. Po pierwsze wyjaśnił Hamletowi, kto i w jaki sposób dokonał morderstwa, a po drugie nakazał synowi, żeby go pomścił. 

Bohater przedkładał rozmyślania nad zdecydowane działanie i dlatego nie śpieszy się ze zrealizowaniem zemsty. Czasami odnosimy wrażenie, że bardziej zależy mu na wyjawieniu prawdy.

Aleksander Gierymski   Hamlet

Udający obłęd Hamlet wydaje się niezdolny do spełnienia woli ojca, ponieważ dochodzi u niego do rozdwojenia osobowości, czego skutkiem jest ciągła walka ze sobą oraz zachwianie duchowej równowagi. 

Swoim postępowaniem zadziwia otoczenie, ponieważ odtrąca zakochaną w nim skromną Ofelię i po dramatycznej walce wewnętrznej decyduje się na zdemaskowanie Klaudiusza. 

Na dwór królewski została zaproszona trupa wędrownych aktorów. 

Stryj nie zniósł nerwowego napięcia i opuścił komnatę, kiedy podczas przedstawienia odgrywano scenę zamordowania króla. Hamlet utwierdził się w przekonaniu, że to on zabił jego ojca i jest gotowy na zemstę. Niestety zamiast Klaudiusza zabija ojca Ofelii – Poloniusza, który w pokoju Gertrudy ukrywa się za kotarą, podsłuchując kłótnię syna z matką.

Hamlet na rozkaz brata ojca musiał opuścić Danię i miał zginąć w czasie podróży, ale uniknął śmierci dzięki temu, że udało mu się przewidzieć zbrodnicze zamiary Klaudiusza. Bohater wraca do Danii, w czym skutecznie pomaga mu wierny przyjaciel Horacjo.

Po samobójstwie obłąkanej z powodu śmierci ojca Ofelii jej brat wyzywa Hamleta na pojedynek, w którym obaj giną. Hamlet zraniony zatrutym przez Klaudiusza floretem tuż przed śmiercią pozbawia życia stryja. Spełnia zobowiązanie wobec ojca i jako następcę na duński tron proponuje Fortynbrasa.

Tytułowa postać tragedii Szekspira to człowiek nieprzeciętnie inteligentny, wielkiego rozumu i serca, uchodzący jednocześnie za symbol emocjonalnego rozchwiania i niezdecydowania. Spełnienie woli oraz nakazu ojca przypłacił życiem, więc poniósł konsekwencje swojej przypadkowej i celowej zbrodni.

cdn

Zbrodnie w literaturze. [4 – część 1]

Król Edyp, Hamlet, Lilije oraz Prawdziwa zbrodnia to czwarty i zarazem ostatni (z przygotowanych przeze mnie) zestaw propozycji, które można wykorzystać do opracowania motywu zbrodni lub zbrodniarza. Zasugerowałam więc szesnaście ujęć do wyboru. 

Literatura podmiotu: części 1 – 4 

1. Klavan Andrew, Prawdziwa zbrodnia,
2. Mickiewicz Adam, Lilije,
3. Sofokles, Król Edyp,
4. Szekspir William, Hamlet.

1.  Sofokles – Król Edyp

Mitologicznym archetypem zbrodniarza był Edyp – bohater tragedii Sofoklesa. 

Starożytni Grecy żyli w przekonaniu, że przyczyną zbrodni może być Fatum. 

Jako przykład tragicznego przeznaczenia posłużą dzieje należącego do przeklętego rodu Labdakidów syna Lajosa i Jokasty.

Odpowiedzmy więc na pytanie, dlaczego ród Labdakidów był przeklęty? Homoseksualne zainteresowania króla Teb – Lajosa – stały się przyczyną gniewu bogów i ściągnęły klątwę na cały jego ród. W młodości Lajos uwiódł Chryzypa, syna króla Elidy (Pelopsa). Zrozpaczony chłopak popełnił samobójstwo, a jego nieszczęśliwy ojciec zwrócił się do władcy Olimpu z prośbą o ukaranie sprawcy.

Zeus nakazał Apollinowi wytępienie rodu Labdakidów, więc zemsta była bezwzględna i straszna. Bogowie postanowili, że człowieka, który „zabił męską naturę” młodzieńca, zabije jego syn, a następnie ożeni się ze swoją matką. Lajos, dowiedziawszy się o tej klątwie, nie chciał mieć dzieci, jednak Jokasta – mimo obaw męża – zdecydowała się na ciążę.

Przerażony przepowiednią władca Teb postanowił porzucić syna tuż po urodzeniu. Chłopcu przekłuto pięty i wyrzucono go z rodzinnego domu. Noworodka znaleźli pasterze i oddali królewskiej parze z Koryntu, uszczęśliwiając tym samym bezdzietnych małżonków. Edyp, chociaż nie zdołał zgłębić przyczyn tego stanu, na dworze przybranych rodziców zawsze czuł się zagubiony.

Z czasem dowiedział się o przepowiedni i opuścił Korynt, żeby nie mogła się spełnić. Rozpoznanie własnej sytuacji jest błędne i nieświadomy swojego pochodzenia Edyp uważa, że porzucił prawdziwych rodziców. W czasie długotrwałej wędrówki spotkał w wąwozie grupę mężczyzn, którym nie zamierzał ustąpić z drogi.

W duszy Edypa zwyciężyła hybris (duma, pycha) i rozpoczęła się krwawa bitwa. Bohater nie wiedział, że wśród zabitych podróżnych był jego biologiczny ojciec – Lajos. Kresem wędrówki syna Jokasty okazały się Teby. Tutaj rozwiązał zagadkę Sfinksa i uwolnił miasto od groźnego potwora.

W nagrodę, ponieważ takie było przyrzeczenie Kreona, którego władca dotrzymał, Edyp został królem Teb i ożenił się z matką. Przepowiednia wypełniła się i bohater nadal nie jest tego świadomy. Antygona, Ismena, Eteokles i Polinejkes to imiona dzieci urodzonych synowi przez Jokastę. 

Po wielu latach Teby zaczęły gnębić zarazy, głód, plagi, nieszczęścia. Dochodzenie do poznania przyczyn tych klęsk Edyp rozpoczął od wezwania znanego i szanowanego wróżbity – Terezjasza.   

Prawda, którą król usłyszał, usunęła mu grunt spod nóg. Mimo podjętych starań, żeby nie dopuścić do spełnienia się przepowiedni, władca Teb dowiedział się, że jest obciążony zbrodnią ojcobójstwa i kazirodztwa. Jokasta popełniła samobójstwo, a Edyp, pozbawiwszy siebie za karę wzroku, zmarł na wygnaniu w Kolonos. 

W tragedii Sofoklesa, co już zostało zaznaczone, bohater błędnie rozpoznał swoje położenie i w niewłaściwy sposób próbował je rozwiązać. Taki błąd nosił w starożytności miano hamartii, czyli winy tragicznej.

Edyp popełnił zbrodnię, ale działanie Fatum było silniejsze od jego woli. Należy przyjąć więc założenie, że naznaczony klątwą przedstawiciel rodu Labdakidów nie uniknąłby swojego tragicznego losu mimo własnych starań i zabiegów.

cdn

Zanalizuj pojęcie tragizmu, odwołując się do wybranych utworów Sofoklesa, Szekspira i innych dramatopisarzy. [5]

,,Antygona w Nowym Jorku"   Janusza Głowackiego

Literatura podmiotu: części 1 – 5

1. Czechow Antoni, Wujaszek Wania,

2. Głowacki Janusz, Antygona w Nowym Jorku, [w:] Tegoż, Ścieki, skrzeki, karaluchy,

3. Ibsen Henryk, Dzika kaczka,

4. Sofokles, Król Edyp,

5. Szekspir William, Makbet.

5.  Janusz Głowacki – Antygona w Nowym Jorku

Na podstawie  Antygony w Nowym Jorku  można wysnuć wniosek, że według Janusza Głowackiego prawdziwy tragizm we współczesnym świecie nie rozgrywa się na płaszczyźnie wielkich, moralnych dylematów.

Aluzyjno-ironiczne przywołanie dawnej tragedii Sofoklesa służy ukazaniu prawdy o człowieku.

Dodajmy bolesnej prawdy, ponieważ bohaterami dramatu Janusza Głowackiego są bezdomni, którzy borykają się nie tylko z nędzą i głodem, lecz także z poczuciem upadku wyznawanych wcześniej wartości oraz z brakiem możliwości dostosowania się do nowych warunków życia. Do głównych, występujących w sztuce postaci należy zaliczyć Portorykankę Anitę, Pchełkę – sprytnego i przebiegłego Polaka z Mazowsza i rosyjskiego Żyda – Saszę.

Wspomniani bohaterowie żyją w nowojorskim Tomkins Square Park i w tym prowizorycznym miejscu pobytu są niejako skazani na przebywanie wśród gwałcicieli, wariatów, złodziei, narkomanów i dziwaków, co wprowadza chaos, niepewność, potęguje dyskomfort.

Bohaterowie dramatu Janusza Głowackiego zostali poddani procesowi odczłowieczenia, przy czym autor podkreśla, że takie poczucie jest dla ludzi najgorszą tragedią. Degeneraci, wykolejeńcy, osoby z marginesu społecznego nie potrafią nawiązywać kontaktu z innymi ludźmi, toteż w sztuce Janusza Głowackiego dostrzegamy różne stopnie odczłowieczenia.

W przypadku Anity, Saszy i Pchełki jeszcze możemy mówić, że zachowują namiastkę normalnego życia, ponieważ rozmawiają ze sobą i pragną akceptacji, czułości, miłości. Antygona-Anita nakłoniła Saszę i Pchełkę do wykradzenia z kostnicy ciała Johna i pochowania go w parku. Później, gdy uszczęśliwiona uzna Saszę za męża, będzie przekonana, że otrzymała nagrodę za spełnienie dobrego uczynku.

„ANITA (...) To mieszkanie, z którego wyskoczyłeś przez okno, to czy ono się spaliło zupełnie?

SASZA Nie wiem. Nie oglądałem się. Zabrali mnie do karetki...A co...Chcesz się tam wprowadzić?

ANITA No, nie wiem. Tak się zastanawiam...

SASZA Wyrzuciliby nas po tygodniu.

ANITA (z najwyższym podnieceniem) Coś ty powiedział?

SASZA (zdumiony) Że wyrzuciliby nas po tygodniu.

Anita wskakuje na niego jak mała dziewczynka, zarzucając mu ręce na szyję i oplatając nogami. Przytula się do niego, wyraźnie na resztę życia.

SASZA (chwiejąc się na nogach) Ej, ty, uspokój się.

ANITA (uczepiona kurczowo) Powiedziałeś nas. Dwa razy powiedziałeś nas. To wszystko Bóg. To za to, że pochowałam Johna. Tylko nie wypieraj się. Powiedziałeś nas.

SASZA Dobrze, Anita. Czekaj. Powiedziałem.

ANITA (w euforii) Ja się wszystkim zajmę. Zobaczysz. Nie pożałujesz. Przysięgam przed Matką Boską. Nigdy w życiu nie pożałujesz. (opuszcza nogi na ziemię, ale wciąż przytula się do Saszy)

SASZA Musimy dostać się pod jakiś dach. Jak jesteś na ulicy, nikt nie traktuje cię jak człowieka.

ANITA Dostaniemy się, dostaniemy. Jak ja się na czymś skupię...Tak naprawdę...To zawsze mi się wszystko udaje”.

Współczesna Antygona marzyła o założeniu rodziny i odzyskaniu poczucia człowieczeństwa poprzez przeprowadzenie się do domu. Snuła ponadto plany otworzenia sklepiku z kolorowymi neonami, a niefrasobliwy Pchełka ciągle myślał o tym, że odnajdzie go żona Jola. Sasza natomiast chętnie zemściłby się na pewnym literaturoznawcy za uwiedzenie żony i zrobienie z Szekspira kobiety.

Anita popełniła samobójstwo, ponieważ nie wyobrażała sobie życia bez własnego świata wartości. Bezduszność osób, które przeprowadzały czystkę w parku, popchnęła Portorykankę do śmierci i mówiono o niej później, że była psychicznie chora.

Anita, Sasza i Pchełka mają wspólne cechy, chociaż każde z nich znalazło się w parku z innego powodu. Wszyscy zostali pozbawieni prawa do swojego miejsca na ziemi, a tragizm ich sytuacji polega na tym, że niespełnione marzenia odbierają jako rzeczywistość.

Autor Antygony w Nowym Jorku  utożsamia tragizm ze zwycięstwem antywartości.

Następny motyw: Zbrodnia [4]

Zanalizuj pojęcie tragizmu, odwołując się do wybranych utworów Sofoklesa, Szekspira i innych dramatopisarzy. [4]

,,Wujaszek Wania"   Antoniego Czechowa

Literatura podmiotu: części 1 – 5

1. Czechow Antoni, Wujaszek Wania,

2. Głowacki Janusz, Antygona w Nowym Jorku,

3. Ibsen Henryk, Dzika kaczka,

4. Sofokles, Król Edyp,

5. Szekspir William, Makbet.

4.  Antoni Czechow – Wujaszek Wania

Wujaszek Wania   Antoniego Czechowa to psychologiczne studium współczesnych ludzi, którzy doskonale rozumieją pojęcia dobro i zło, ale oduczyli się rozpoznawania tych wartości, ponieważ ulegli złudzeniom i egzystencjalnemu zmęczeniu.

Ogarnięci nudą spędzają czas w wiejskiej posiadłości Sieriebriakowa, gdzie rozgrywa się akcja utworu, w którym znalazła odbicie tragedia pozbawionego celu w życiu pokolenia.

Pokolenia przeżywającego nie tylko gorycz codziennej wegetacji, lecz także udrękę z powodu braku jakichkolwiek perspektyw na wyrwanie się z odrętwienia. Tytułowy wujaszek Wania – Iwan Pietrowicz Wojnicki – ma 47 lat i buntuje się przeciwko panującej w majątku Sieriebriakowa martwocie, która wessała go niczym grzęzawisko.

Jest postacią szczególnie tragiczną, ponieważ przytłoczony banałem, pospolitością oraz monotonią bohater opada z sił i przeraża go świadomość bezsensu własnego istnienia. Marazm i przygnębienie sprawiają, że pozbawiony motywacji działania człowiek zostaje skazany na nieszczęście i tęsknotę za niemożliwym do osiągnięcia bliżej nieokreślonym wyobrażeniem czegoś wyjątkowego.

Tragizm sytuacji Iwana Pietrowicza polega na tym, że Wojnicki pragnie śmierci, liczy godziny powtarzających się dni, ale równocześnie łudzi się, że być może los ulituje się nad nim i wyrwie go z prowincjonalnej nudy.

Bohaterowie utworu to ludzie przegrani, schwytani w sidła codzienności, spragnieni wielkich doznań i cierpiący z powodu braku miłości. Córka Sieriebriakowa z pierwszego małżeństwa – Sonia jest od sześciu lat zakochana w miejscowym lekarzu, który w ogóle nie zwraca na nią uwagi i stąd bierze się jej pesymistyczne przekonanie o beznadziejnej, wypełnionej codziennymi obowiązkami egzystencji.

Wania jest zakochany w Helenie, która również kocha się w doktorze.

Tragizm występujących w dramacie postaci sprowadza się do biernego poddawania się sytuacji, do braku podjęcia próby sterowania swoim życiem z powodu paraliżującego ich strachu. Bohaterowie skazują więc siebie na powolne oczekiwanie starości i śmierci z jednej strony, z drugiej natomiast na rozpaczliwą wegetację w niezmieniających się warunkach.

cdn